Van onze speciale verslaggever Jan P. de Vin.
We schrijven het jaar 1979. Het Wachttoren Bijbel en Traktaatgenootschap of zoals het in de volksmond wordt genoemd Jehovah’s getuigen, gevestigd te Amsterdam, wilde daar vertrekken. Het werd hen te druk en te lawaaierig. Men was al enige tijd op zoek naar een geschikte plek in Nederland om een nieuw hoofdkantoor te bouwen.
Alle moeite zou vergeefs zijn geweest toen de Nederlandse overheid strengere regelgeving op de ruimtelijke ordening hanteerde zodat complexen met deze omvang aan banden werden gelegd. Haast was geboden, men besloot zich rechtstreeks te wenden tot een van de landelijke directeuren van het Ministerie van Ruimtelijke Ordening te Den Haag. Er volgde al spoedig een onderhoud waarin werd toegezegd dat men zijn best zou doen om in een van de Noordelijke provincies te kunnen bouwen.
Tot ieders verbazing werd reeds de volgende dag een afspraak gemaakt met de directeur van de Planologische Dienst van de provincie Drenthe. Binnen 24 uur werd er gereageerd en wees men op 4,5 ha grond in Emmen waar zonder al teveel problemen gebouwd zou mogen worden.
Een stuk grond met een geschiedenis 1963 – 1980
Na de oorlog heeft de toenmalige burgemeester van Emmen mr. K.H. Gaarland (1946-1964) in nauwe samenwerking met het ministerie van Handel en Nijverheid (nu Economische Zaken) gezorgd voor een versnelde industrialisatie van deze regio. Dit ministerie had een grote voorkeur voor concentratie van alle voorzieningen in de hoofdkern Emmen. Emmen mocht volgens deze burgermeester wel een stad worden als het maar een dorp bleef. Voor de uitwerking hiervan werd de afdeling Stedebouw van de dienst gemeentewerken opgericht. Stedebouwers zijn gewend om vanuit een structuur te werken. De gewenste toekomst werd verbeeld in de slogan Emmen open groene stad. Na de eerste drie woonwijken Emmermeer, Angelslo en Emmerhout kwam de uitbreiding van Emmen in Zuidwestelijke richting aan de beurt. Indringend werd toen van gedachten gewisseld over de toekomstige functie van Noordbarge.
Ons dorp zou immers tussen het groeiende centrum en deze drie wijken komen te liggen. In 1963 werd voor deze gemeenschappelijke ontwikkeling een Plan in Hoofdzaak vastgesteld. In dit plan werd het grondgebied ten zuiden van de Ermerweg/Noordbargerstraat tot aan de later doorgetrokken Hondsrugweg bestemd voor stedelijke / en of regionale doeleinden. Gronden met deze bestemming waren bedoeld voor bovenlokale en andere voorzieningen.
De beide landbouwscholen van Terra en de Opstik aan de Stroetweg voldeden prima aan de definitie van deze bestemming. Dat gold vreemd genoeg ook voor de vestiging van het Wachttoren Genootschap. Het regionale karakter van deze religieuze instelling besloeg immers geheel Europa. In die jaren spraken Noordbargers terecht over het op slot zitten van hun dorp waar het ging om vervangen van oude of de bouw van nieuwe woningen. Aan deze bouwstopperiode kwam bij de totstandkoming van het nieuwe bestemmingsplan in de jaren negentig van de vorige eeuw een einde.
Intussen waren er op het dorp de nodige veranderingen tot stand gekomen. In het kader van de vernieuwingsdrang o.a. door de aanleg van Bargeres werden tal van boerderijen aangekocht zoals Braams en Hoving / Berends Ermerweg, Schutrups en Sikken Middenstraat. Ook door ruilverkaveling waren er boeren vertrokken. Een deel van het oude Noordbarge dreigde van de kaart te verdwijnen. De aangekochte grond bleef jarenlang ongebruikt liggen. Gelukkig ging het niet allemaal door.
De latere burgemeester drs. H.A. Beusekamp (1964 – 1981) heeft zich enorm ingezet voor de verdere industrialisatie van Emmen. Eind jaren zeventig stond de oude fabriek van de AKZO in Emmer Compascuum leeg. Via zijn uitgebreide netwerk was deze burgemeester er achter gekomen dat de NPBI (Nederlands Productie laboratorium voor Bloedtransfusie apparatuur en Infusievloeistoffen) vanuit Amsterdam op zoek was naar een nieuwe vestigingsplaats. Hij bedacht een list en liet zijn ambtenaren een maquette maken voor de vestiging van deze Burgemeester Beusekamp fabriek achter ols III van school Ziengs. In Amsterdam toonde men belangstelling en bij een bezoek aan Emmen wees burgemeester Beusekamp ze fijntjes op de leegstaande fabriek in Emmer Compascuum. Daar had men wel oren naar en personeel was er voldoende voorhanden. Beusekamp bereikte zo zijn uiteindelijke doel. Intussen was er ook een andere kaper op de kust voor dit 4,5 ha grote terrein (Jehova).
Ze hadden al eerder contact gehad met de provincie. Die wees hen op de flexibel te interpreteren bestemming stedelijke en regionale doeleinden. Toen ze uiteindelijk bij het gemeentebestuur van Emmen kwamen waren ze al verkocht en kozen zeer bewust voor deze mooie plek in Noordbarge. De gemeente Emmen hield 3,2 miljoen aan deze transactie over. Van dat geld werd een groot deel van de weg- en rioleringsverbetering in Noordbarge (kosten 4,5 miljoen) gedekt. Deze verbetering was een grote wens van plaatselijk belang Noordbarge die in het overleg met de gemeente betreffende de bouw van het Jehova centrum hier op had aangedrongen.
De bevolking van Noordbarge schrikt als in de maand juli 1979 het nieuws naar buiten komt dat de Nederlandse Jehovah’s getuigen hun hoofdkantoor in Noordbarge willen gaan vestigen. Op de 4,5 ha grond wil men een bestuurscentrum bouwen. Er zullen kantoren komen, een drukkerij, een eigen wasserij, keuken en expeditie. Het zal een combinatie worden van wonen, werken en recreëren. Ook een nieuwe koninkrijkszaal is in de plannen opgenomen. Het gehele project zal door eigen mensen in eigen beheer worden uitgevoerd. Er zullen tijdens de bouw tijdelijke onderkomens worden geplaatst en er zullen 40 mensen aan de bouw werken. Daarnaast zullen er zo’n dertig mensen werkzaam zijn die telkens een paar weken komen. Alleen de architect komt van buiten de Jehovah gemeenschap. Er zijn zelfs mensen die hun baan voor een jaar hebben opgezegd. De kosten zijn beraamd op 13 miljoen maar door zelfwerkzaamheid hoopt men drastisch te kunnen bezuinigen tot zo’n 9 miljoen.
Protesten kwamen op gang in het dorp Noordbarge en men zet een handtekeningenactie op touw.
Maar liefst 117 handtekeningen werden er opgehaald. De handtekeningen met begeleidende brief werden aangeboden aan de gemeenteraad. De verwijten in de brief logen er niet om. Teksten als “Eén Vaticaan is meer dan genoeg” en “Het zijn herders zonder erbarmen” stonden er geschreven.
Er moet een bepaling komen dat er in een straal van 2 kilometer rondom het hoofdkwartier geen zendingswerk mag worden bedreven, want ‘we zijn geen heidenen’ was het verzoek gericht aan wethouder Herman Lange. De wethouder antwoordde dat de gemeente het niet in z’n hoofd zal halen om zulke voorwaarden te stellen bij de verkoop van de grond aan het godsdienstig genootschap.
De politiek in Emmen zat er een beetje mee in z’n maag. Aan de ene kant waren de inkomsten van harte welkom, maar aan de andere kant had men moeite met de drukkerij die onderdeel van het geheel gaat uitmaken. Zoiets hoort niet in een dorp maar op het industrieterrein. De gemeente Emmen stond er wat anders in en stuurde onderstaand bericht de wereld in:
reactie gemeente:
Emmen is blij met de komst van de Jehova’s, we hopen er economisch profijt van te hebben. We leggen de Jehova’s geen strobreed in de weg, daar zien wij geen enkele reden toe. De mensen gedragen zich keurig en correct, er valt niets op hen aan te merken. Het complex hebben zij precies volgens de voorschriften gebouwd, en dat is iets wat wij wel een anders meemaken.
Op de voorlichtingsbijeenkomst in augustus 1979 was de weerstand van de bevolking al voor een groot deel verdwenen. De 4,5 ha grond zou maar voor 30% bebouwd mogen worden en het complex zal niet met schuttingen af worden gesloten van het dorp. Wel gaf wethouder Herman Lange toe dat de verkoop niet op de meest subtiele manier aan de inwoners is gepresenteerd. Hij stelde dat het college zich op de zaak had verkeken en de gevoelens onder de bevolking verkeerd had getaxeerd.
Als we het over hadden moeten doen dan hadden we er meer tijd voor uit getrokken. Op 27 augustus 1979 kwam de verkoop van de grond in de gemeenteraad aan de orde. Niet lang daarna kon men aan de slag met de bouw.
De bouw zou 2 jaar gaan duren en dat alles met inzet van eigen geloofsgenoten. Bussen met werknemers uit de randstad werden in de weekeinden waargenomen. Het wekte argwaan bij verschillende mensen. Geruchten dat er arbeiders zouden werken met een uitkering en de wetgeving met de voeten zou worden getreden waren dan ook niet van de lucht. Er werd door het UWV een onderzoek ingesteld maar dit bracht geen strafbare feiten aan het licht Zo kon dan ook in oktober 1983 in aanwezigheid van de Amerikaan M.H. Henschel, één van de wereldleiders van het Wachttorengenootschap, de opening worden verricht. Zo’n 1000 mensen maakten de opening van het complex mee en nog eens 4000 andere getuigen konden het programma volgen via een telefoon-verbinding met zalen in Heerenveen en Bennekom.
200 bewoners van Noordbarge en andere belangstellenden hadden de gelegenheid gekregen enkele dagen voor de opening het complex te bezichtigen. De vereniging van ontgoochelden had de dagen voor de opening pamfletten rond gebracht waarin werd gewezen op het karakter van het genootschap.
In 1991 laten Jehovah’s getuigen opnieuw van zich horen. Men dreigt Emmen te gaan verlaten. Het is niet omdat ze op Emmen uitgekeken zijn maar door uitbreiding van de werkzaamheden in de drukkerij. Verder treedt Emmen op als toeleverancier voor papier voor de Europese drukkerijen, deze activiteiten vergen veel ruimte. Men wil 4 ongebruikte stukken grond aankopen, het kwam uitvoerig aan de orde in de gemeenteraad die de voorkeur gaf aan woningbouw. Bovendien maakte de raad zich zorgen over de ongebreidelde groei van het centrum. Onderzoek door het genootschap moet uitwijzen in hoeverre de uitbreiding de verwachte groei voor de komende jaren kan opvangen. Verantwoordelijk Wethouder Harmannus Euving is duidelijk. Hij ziet volop mogelijkheden voor het Wachttoren genootschap om haar huidige terrein verder te kunnen bebouwen. Uitbreiding past binnen het bestemmingsplan wat is vastgesteld. Van de 4.5 ha mag 30% worden bebouwd dus ze kunnen nog even vooruit. Hij heeft tevens de indruk dat het centrum in Noordbarge door de bewoners volledig is geaccepteerd. Binnen de kortste keren verrijzen er op het terrein noodgebouwen om de problemen rond de huisvesting op te vangen. Al met al geen fraai gezicht voor het dorp.
1993, het genootschap komt met de mededeling dat in Noordbarge de Oranjehoeve is aangekocht. Opnieuw roert Noordbarge zich. Voorzitter Plaatselijk Belang Ab Engbers was duidelijk in zijn Bewoordingen: ”De Jehovah’s scheppen in ons dorp een eiland met een hek er omheen.” De koop ging door, men brak het pand af en bouwde een nieuwe koninkrijkszaal. Er was reeds sprake dat het genootschap naar het buitenland zou vertrekken om Barakken een lelijk gezicht hun aandachtsgebied naar andere landen te verleggen.
De drukkerij was al verplaatst naar het Duitse Seitel. Het wegvallen van de Europese binnengrenzen maakte het financieel aantrekkelijker. Zodoende is een belangrijke reden om te gaan verhuizen weggevallen. In 2003 werd begonnen met de bouw van een tweede verdieping aan de kant van de Scheperstraat. In 2014 zijn er opnieuw publicaties in de plaatselijke pers. Het Wachttorengenootschap zou projectontwikkelaar Peter van Dijk benaderd hebben de gebouwen van AOC Terra aan de Middenstraat te willen kopen. Navraag bij het centrum levert het volgende antwoord op: ”De school heeft ons benader wat betreft eventuele overname van de gebouwen, we hebben hen laten weten dat we het niet willen hebben.”Er zijn op dit moment nog 150 bewoners in het centrum.
Januari 2018, de politie doet invallen in het hoofdkantoor van de Jehovah’s en enkele woningen van ouderlingen op verdenking van seksueel misbruik, men dient een aanklacht in. Uit het gehele land komen honderden aangiften over misbruik naar voren, het Ministerie van Justitie stelt een gerechtelijk onderzoek in en leden van de Tweede Kamer gelasten een onderzoek. Er komt een rapport naar buiten maar het Genootschap tekent bezwaar aan. Tot op het hoogste niveau zal worden geprocedeerd tot aan de Hoge Raad aan toe In 2020 demonstreren tientallen ontgoochelden voor de ingang van het Wachttorengenootschap . Als men met de inwoners van Noordbarge spreekt over het Wachttorengenooschap krijg je steevast het antwoord ”Je hebt de’r gien last van, maor je hebt de’r ok niks an.”
Bronnen : NvhN-Delpher PDAC-HCN-gem.Emmen-Trouw-Alg Dagblad.
Afgebroken boerderijen. Louissen , Hoving, Brraams. Ermerweg. Brouwer Middenstraat. Betting Scheperstraat. Schutrups. Huizingbrinkweg.en. Eiting. Landweg.
Geert,
klopt helemaal
Eiting Laadweg zul je bedoelen, verkocht hier kwam de Oranje Hoeve verkocht aan JWG
Jan P de Vin